معماری باغ ایرانی
تاريخ : چهار شنبه 24 خرداد 1391برچسب:, | 22:2 | نویسنده : حسین محمدی
 باغ ايراني ممكن است در يك سطح با شيبت ملايم و يا زياد ساخته شود و در صورت قرارگيري در زميني با شيب زياد، معمولاً شكل باغ تحت تأثير شكل زمين قرار گرفته و در چند سطح ساخته مي‌شود. در اين حالت امكان ايجاد آبشره و آبشار ميسر خواهد بود. آب نيز كه از عناصر اصلي باغ ايراني است دست كم از سه جنبه مفهومي، كاركردي و زيباشناختي در باغ حضور دارد. اين جنبه‌ها در مباحثي همچون نحوه حضور آب در باغ و چگونگي گردش و حركت آن، منابع تأمين آب و آبياري باغ براحتي قابل پيگيري هستند. در بيشتر موارد قناتها و يا چشمه‌ها منبع اصلي تأمين آب باغ بوده‌اند و در بسياري از موارد ميزان آب و نحوه مديريت و تقسيم آن در گذشته كه معمولاً نيز بسيار دقيق صورت مي‌پذيرفته تعيين كننده مساحت باغ بوده است. طريقه آبياري باغ‌ها كه خود در ارتباط مستقيم با شكل و نوع زمين بوده در باغ ايراني و شكل آن قابل توجه و بررسي است و البته با توجه به كمبود آب در بيشتر نقاط سرزمين ايران و همچنين قداست و احترامي كه آب همواره درگذشته از آن برخوردار بوده و علاقه وافر ايرانيان در بكارگيري آب در باغ باعث شده تا آنها آب را به شيوه‌هاي گوناگون در باغ به حركت آورده و بر زيبايي و لطافت آن بيفزايند. گياهان در باغ ايراني گذشته از جنس و گونه، از نظر محل قرارگيري، طرح كاشت، زيبايي و سودمندي بسيار قابل ملاحظه هستند و حتي در حفاظت باغ در مقابل عوامل طبيعي مخرب نقش ايفا مي‌كنند. گياهان در باغ ايراني با اهداف متفاوتي از جمله سايه اندازي، محصول دهي و تزئين باغ و ... بكار مي‌روند و از آنجا كه سودمندي يكي از اصلي‌ترين ويژگيهاي باغ سازي ايراني است، بيشترين حجم گياهان باغ، درختان ميوه و پس از آن درختان سايه افكن تشكيل مي‌دادند، به همين نسبت گياهان تزئيني به ميزان كمتري در باغ به چشم مي‌‌آيند. آخرين حلقه‌ از عناصر چهارگانه باغ ايراني فضا يا فضاي معمارانه است كه با ارئه تعريفي از باغ هرآنچه مربوط به آن مي‌شود را به نظم معمارانه خود در مي‌آورد و عرصه‌ها و بخشهاي داخل و بيرون باغ را شكل مي‌بخشد. در اين ارتبا، بناها، محوطه سازي‌‌ها، فضاي داخلي باغ، عناصر تزئيني و ارتباط آب و گياه و زمين با بناها نيز مد نظر قرار مي‌گيرند. در باغ ايراني بناها (فضاهاي بسته) و فضاي باز باغ باهم تلفيق گرديده و جداي از يكديگر نيستند و حتي شاهد آنيم كه آب نيز حضور و جريان خود را در ميانه بناها اعلام مي‌نمايد. چنانچه پيشتر نيز عنوان گرديد عناصر فرعي باغ بيشتر شامل عناصري مي‌گردند كه جلوه‌هايي از حضور عناصر اصلي باغ‌اند و در هر كدام از عناصر اصلي مي‌توان اين جلوه‌ها و عناصر فرعي را همچون عناصر تزئيني، استخرها، حوضها و ... دنبال كرد.
 
معماری باغ
مردم از داشتن محيط سبز و ايجاد باغ و باغچه در اطراف منزل لذت مي برند. ديدن مناظر سرسبز در پاركها و جاده ها زندگي را شيرين تر و لذت بخش تر مي كند. گياهان علاوه بر زيبائي اقليم را تغيير مي دهند. موقعي كه گرماي تابستان زياد است، سايه درختان به ماكمك مي كند. صدمه باد شديد در زير درختان كمتراست . درختان رطوبت هوا را زياد مي كنند و حركت هواي گرم را در بزرگراهها پائين مي آورد. علاوه بر موارد بالا با توجه به مسئله مبارزه با هواي آلوده و بهسازي محيط زيست ميتوان قبول كرد كه پرورش درختان بخصوص براي ساكنين شهرها كه وسيله‌اي براي گردش در محيط هاي طبيعي ندارند چقدر مهم است. ساختمانها و جاده هاي اسفالته در شهرها ، مردم را از ميل طبيعي وارثي خود دور كرده است. تمدن امروزي مانع از اين است كه مردم بتوانند در جنگلها و هواي آزاد گردش كنند و باين ترتيب سلامتي آنها بخطر افتاده است. امروزه بهترين كاري كه مردم در اين مورد مي توانند انجام دهند كاشت درختان و گل و چمن مي باشد. اين عمل ممكن است در اطراف ساختمان يا باغ و يا ساير اماكن عمومي و خيابانها انجام گيرد. وظيقه ملي ما ايجاب مي كند ، در محلهائي كه ميليونها نفر در آن زندگي مي كنند حتي در نقاط اسفالته يا سيمان شده ، نقاطي براي كاشت درخت و چمن تهيه كنيم . كاشت درخت و گل در مراكز شهر مشكل است ، زيرا هواي آلوده و شرايط نامتناسب زمين و خاك نامرغوب و همچنين مخارج زياد نگهداري نباتات مانع از توسعه پرورش گياهان در شهرها مي باشد. با اين دلايل كشت و كار در اين محلها به حداقل مي رسد.براي كساني كه در شهرها زندگي مي كنند، انتخاب درختاني كه نگهداري و توجه زياد لازم ندارند و درختاني كه مقاومت به آلودگي هوا را دارند مهم و ضروري است. مسئله مهم ديگري كه جلب توجه مي كند ، كمبود متخصص تعليم يافته است ، سالهاي متمادي است كه گياهان مختلف در فن طراحي و پارك سازي نقش مؤثري را دارند و اين امر بما فرصت داده است تا به زيبائي محيط كمك كنيم ولي اشكال عمده تهيه متخصص است كه بتواند از اين گياهان زيبا و متنوع استفاده كند. آرشتيك هاي طراح در بكاربردن نباتات نقش عمده اي را دارند. باين دليل است كه برنامه درسي طراحي باغ در مدارس آنقدر مورد توجه قرار گرفته است . در امريكا در سال 1970 و هزار نفر از اعضاء انجمن هاي باغباني بعد از تحصيل و گرفتن ديپلم طراحي باغ بكارهاي طراحي مشغول شدند و در سال 1972 بيست و چهار هزار نفر فارغ التحصيل شدند و در ايران چندين سال است كه انجمن هاي باغباني تشكيل شده است. علاقمندان در اين مراكز اطلاعاتي درباره فنون گلكاري و طراحي كسب مي كنند كه فقط جنبه شخصي و آماتوري دارد يعني بعداً در منزل يا باغات شخصي بهتر مي توانند كارهاي مورد نظر را انجام دهند. برنامه طراحي باغ و پاركها شامل بخش هاي زير است:
بخش اول : طراحي باغ براي منازل مسكوني و انتخاب نباتات. بخش دوم طراحي پاركها و طرز ايجاد آنها و انتخاب نباتات. 
بخش اول : طراحي باغ براي منازل مسكوني و انتخاب نباتات در سابق طرح معمولي منازل عبارت بود از دو خيابان عمود برهم كه محوطه باغ را به چهار قسمت تقسيم مي كرد و حوض يا استخري در وسط چهارراه مي ساختند. درختان ميوه و بعضي درختان بي ثمر و سايه انداز در وسط قطعات مي كاشتند و احياناً درحاشيه هاي جلو ساختمان احداث گل كاري مي نمودند. اخيراً بعضي از خانه دارها كه مي خواهند مخارج كمتري متحمل شوند اطراف ديوار حياط را درختاني از قبيل چنار و يا كاج در يك رديف مي كارند و چند درخت سايه انداز در روي چمن و چند لكه گل در وسط چمن تهيه مي نمايند ، بخصوص گل سرخ كه از قديم در ايران مرسوم بوده است ، در هر منزلي چند بوته از آنرا مي كارند. از موقعي كه طراحي در باغهاي مدرن معمول شد ، براي تهيه نقشه جهت منازل مسكوني ابتدا از محل نقشه برداري كامل مي كنند براي اين منظور قسمتهاي زير در نقشه تعيين مي شود . 1 ـ خطوط خارجي ساختمان هائيكه در محل ساخته شده و يا در آتيه ساخته خواهد شد. 2 ـ درهاي ورودي اين ساختمان ها و تعيين قسمت هاي مختلف ساختمان از قبيل سالن پذيرائي اطاق خواب ، قسمت سرويس مثل آشپزخانه و انباره و غيره . 3 ـ تعيين ارتفاعات زمين در محل . 4 ـ تعيين موقعيت درب ورودي زمين . 5 ـ تعيين محل آنچه در زمين مورد بحث موجود است مانند تك درخت و يا درختان كهن قابل استفاده ، حلقه چاه و انبارها و غيره . 6 ـ فرم و شكل زمين و تعيين خيابانهاي اطراف آن پس از تهيه اين موقعيت ها ، نقشه حاصله را روي كاغذ با هر مقياسي كه مورد پسند است ترسيم مي كنند. خلاصه اينكه : در ورودي ماشين رو بايد دركنار ديوار باشد و اگر طول ديوار زياد باشد يك در ورودي پياده رو نيز در طرف ديگر بايد قرار گيرد. انتخاب آب نما يا حوض و يا استخر شنا بايد با نظر صاحب خانه باشد در هر صورت آب نماها بايد بيشتر در مقابل نقاط حساس ساختمان مانند سالن پذيرائي قرار گيرد ولي استخر شنا بايد تا حدودي دور از اين قسمت واقع شود. خطوط استخر بايد با خطوط جاده اصلي و ساختمان منزل هم آهنگ باشد. نقاطي كه براي نشستن در هواي آزاد انتخاب مي شود بستگي به وسعت محوطه باغ دارد اين نقاط كه به پاسيو معروف است بايد نزديك منظره آب باشد و به اطراف آنرا درختان سايه دار بگيرند. همچنين يك آلاچيق يا پركلا در صورت لزوم در طرف مشرق مي سازند و در قسمت عقب اين پركلا ، درختان را بطور انبوه مي كارند ،‌ درختان مورد استفاده عبارتند از كاتالپا و ابريشم و ارغوان و غيره . كف پركلا يا آلاچيق را بلوكهاي سيماني فرش مي كنند و يا شن و سنگهاي رنگين مي ريزند راه عبوري از آلاچيق به عمارت يا بيك جاده پياده رو كه باغ را به ساختمان وصل مي كند متصل مي نمايند. قطعات گلكاري را با خطوط منحني يا صاف در كنار پياده روها و در مجاورت خيابان ورودي تهيه مي كنند. گلهاي پاكوتاه وصل به چمن و پشت آنها درختچه هاي زينتي و بعد از درختان بلند قرار مي گيرند. بطور معمول در هر منزل در اطراف آنها بفواصل 1 ـ 5/1 متر از ديوار ، اشجار ، پابلند مانند چنار ، تبريزي ، سپيدار و كاج يا مثال آنها مي كارند. درصورتيكه زمين وسيع باشد در قسمت جنوب زمين درختاني مي كارند كه منظره جنگلي داشته باشد. به اشكال 1 و 2و 3 توجه كنيد مطالبي كه درباره طراحي باغ يا باغچه بيان شد هرچند هنوز هم معمول است ولي عده اي از طراحان نقشه هائي طرح مي كنند كه مردم را ناراضي و ناراحت مي كنند و اين نارضايتي بعلت نقشه هاي متنوع و سردر گم بدون درنظر گرفتن احتياج واقعي منزل و يا بعلت كاشت درختان نامتناسب و يا هر دوي آنها مي باشد. چه بايد كرد تا از اين تنگنا خلاص شد .
معماری باغ2

اولاً : بايد بخاطر داشته باشيم كه براي داشتن طرح خوب بايد عقل سليم را بكار برد. اگر ما بنشينيم و حساب كنيم كه قسمت هاي مختلف محوطه اطراف منزل به چه چيزهائي احتياج دارد و آنها را مشخص كنيم ، نه فقط اندازه قطعات مشخص مي شود و پياده روهاي مورد لزوم معين مي گردند بلكه قسمتي از نقشه حياط معين مي شود ثانياً : با گياهاني كه در منزل با محوطه اطراف منزل سازگاري دارند و خوب رشد مي كنند بايد آشنائي داشته باشيم و حتماً بايد از كاشتن گياهاني كه به تازگي از خارج وارد مملكت شده است و وضع سازگاري آنها با منطقه مورد عمل روشن نيست خودداري كرد. نه اينكه هر درخت يا گل قشنگي كه بدست ما رسيد با قيمت گزاف آنها را بخريم و بعد از كاشت از بين بروند. به اشكال شماره 4 و 5 و 6 مراجعه شود در اين اشكال ملاحظه مي شود كه بتدريج نقشه كامل شده است تا به مرحلة نهائي رسيده است. درمورد كاشت درختان بايد توجه داشت كه آنها به سه گروه تقسيم مي شوند: 1 ـ سوزني برگان 2 ـ درختان هميشه سبز برگ پهن 3 ـ درختان خزان برگ شما بايد مورد استفاده درختان و گلها را بدانيد و طرز استعمال و استفاده آنها را جز به جز تشخيص دهيد. براي جداكردن محوطه بازي به درختچه هاي بلند كه ممكن است سوزني برگ يا درختان هميشه سبز يا خزان برگ نياز داريم . از درختان خزان برگ موقعي استفاده مي شود كه بخواهيم فقط تابستان محوطه بازي و فعاليت را محفوظ كنيم و زمستان احتياجي نداريم اگر اطراف اين محوطه را با درختچه هاي 90 سانتيمتر بلندي محفوظ كنيم و پرچين بسازيم جلوي ديد ما گرفته نمي شود و محوطه حياط را وسيعتر جلوه مي دهد. در مورد نقشه ترافيك بايد توجه داشت كه اگر درخت اطراف آن بكاريم مزاحم عبور و مرور مي شود بايد اطراف راهروها و خيابانها درختچه هاي خيلي كوتاه بكارند يا اصلاً درختي يا درختچه اي نكارند. اغلب يك پياده رو با گذاشتن سنگهاي نامنظم در آن جلوه ترافيك را قشنگتر مي كند. در مورد جداكردن حياط از محوطه خارج بايد متوجه بود كه درختان مانع صدا ـ و مانع عبور گرد و غبار و ديد خارج هستند. اگر منظره نامطلوبي در يك طرف منزل باشد جلوي آنرا بوسيله درختچه هاي بلند يا درختان پاكوتاه مي پوشانند. از بادشكن ها مي توان براي جلوگيري از باد استفاده كرد. البته اگر مقدور باشد بجاي ديوار از نرده و درخت استفاده نمود بهتر است زيرا ديوار حرارت را منعكس مي كند و مانع جريان هوا مي شود ولي درخت و درختچه جلوي جريان هوا را نمي گيرد. اگر بخواهيد از سايه درخت در منزل استفاده كنيد مي توانيد درختاني به فاصله 80/1 تا 10/2 متردورتر از ساختمان بكاريد. همچنين نباتاتي كه روي آلاچيق كشيده مي شوند مي توانندن سايه براي محوطه تراس يا آلاچيق تهيه نمائيد. بخش دوم : طراحي پاركها و طرز ايجاد آنها و انتخاب نباتات در طراحي و ايجاد پاركها قواعد و قوانين بسياري وجود دارد كه در اين جزوه تا اندازه اي مورد بررسي قرار خواهد گرفت ولي ذوق و استعداد شخصي نقش مهمي را بازي مي كند و ابتكارات طراح در ايجاد مناظر يكي از بهترين عوامل بشمار مي آيد. پاركها از نظر شكل بدستجات زير تقسيم مي شوند. 1 ـ پارك هاي منظم . 2 ـ پارك هاي نامنظم . 3 ـ پارك هاي مختلط . 4 ـ پاركهاي فانتزي . پارك هاي منظم : اين قسم پاركها بطوريكه از اسم آنها پيداست داراي اشكال منظم است و خيابانهاي مستقيم دارد. آب نماها داراي اشكال هندسي منظم ، طرز كاشت در اطراف خيابانها با نظم خاصي جلوه مي كند. اشجار با فواصل معين و يكنواخت ، سطوح گلكاري داراي اشكال منظم هندسي است. اين قسم پاركها به پارك نوع فرانسه معروف هستند و اكثر پاركهاي قديم فرانسه بدين شكل ايجاد شده است. عيب اين قبيل پاركها يكنواخت بودن آنها است ، زيرا شخص در موقع راه رفتن و گردش كردن در خيابانها احساس خستگي مي كند ، چون خيابانها طويل و مستقيم است و تنوعي در آن ديده نمي شود. با اين وجود اغلب اين پاركها ابهت خاصي دارد چون خيابانها وسيع و كلهاي متنوع پارك را در نظر تماشاچيان بزرگ جلوه مي دهد. 2 ـ پاركهاي غير منظم بطوريكه از اسم آن پيداست اين نوع پاركها داراي اشكال غيرمنظم بوده و فاقد خيابانهاي منظم و آب نماهايي هستند بطور عموم اشكال قوس داشته و آب نماها باشكال غير منظم هندسي ديده مي شود طرز كاشت در اين پاركها با نوع قبلي فرق كلي داشته و گلكاري ها وسط كه در درختچه هاي گل دهنده آنها كاشته مي شوند غيرمنظم بوده و بدين شكل تنوع در اين پاركها بيشتر است و انسان در موقع گردش كمي گيج مي شود گلكاري ها روي خطوط طبيعي كه از روي خطوط طبيعت الهام مي‌گيرد، انجام مي شود انجام مي گيرد اين قسم پاركها بنوع انگليسي معروف هستند. 3 ـ پارك هاي مختلط : اين قسم پاركها مخلوطي است كه از دو قسمت قبلي يعني يك قسمت آن از پارك منظم و قسمت ديگر از پارك نامنظم تشكيل شده است قسمت منظم يا در وسط پارك قرار مي گيرد و يا در اطراف ساختمانهاي اصلي مانند رستوران و غيره اين قسم پارك مرغوب ترين انواع پارك است زيرا از محسنات هر دو قسم پارك منظم و غيرمنظم برخوردار است معمولاً چنين پاركهائي براي زمين هاي خيلي وسيع مناسب هستند چنانكه زمين داراي پستي و بلنديهاي مختلف باشد بايد سعي شود قسمت منظم در روي سطح نسبتاً صاف و قسمت نامنظم در روي تپه ها و زمين هاي شيب دار قرار گيرد در اين صورت منظره مطلوبي خواهد داشت طرز درختكاري و گلكاري و طرح آب نماها و ساير تزئينات پارك براي هر قسمت مربوط به خود خواهد بود بدين معني كه نبايد گلكاري پارك منظم مطابق پارك نامنظم انجام شود و يا آب نماهائيكه در قسمت پارك نامنظم ساخته مي شود و مطابق اشكال آب نماهاي (پارك منظم باشد در ساختماني مهم مسطح منظم جلو زيادتر است.) قسمت هاي منظم را با خطوط نامنظم به اطراف و يا به يكديگر وصل مي كنيم . 4 ـ پاركهاي فانتزي اين قسم پاركها را از قوانين كلي پارك سازي جدا بايد دانست بسته به طرز استفاده از آن با انواع مختلف مصالح مختلف ساخته مي شوند اين قسم پاركها هر كدام براي منظور خاصي در نظر گرفته مي شوند و سطح آنها معمولاً از سطح پاركهاي اقسام بالا كمتر است براي پاركهائيكه بمنظور ايجاد نمايشگاه ها تهيه مي شود بهتر است از اين نوع پارك استفاده شود مثلاً اگر يك نمايشگاه خصوصي براي فروپاشي منظور بوده است فرضاً ممكن است آب نماهاي آنرا از آن قسم كاشي استفاده كرد حتي اگر رنگ كاشي براي آب نماها مناسب نباشد ممكن است تزئينات ساختماني در كروي در پارك اضافه كرد كه از آن رنگ كاشي بتوان براي ساختمان آنها استفاده كرد. ممكن است از ايجاد چنين پارك مثلاً براي فروش و عرضه كردن و نمايش دادن عده اي مجسمه باشد بايد طرح را طوري تنظيم كرد كه براي هر كدام از اين مجسمه ها جاي بسيار مناسبي تهيه گردد فرض كنيد مقداري مجسمه مي توان مورد نظر است ممكن است مجسمه گاوها را روي سطح سبز چراگاه و مجسمه شترها را روي سطح خشك بيابان با علفها و نباتات مربوطه و مجسمه پرندگان را در داخل يك قفس مناسب و مجسمه اردك ها را مثلاً در روي يك درياچه مصنوعي قرارداد اين طرحها بايد با مهارت كامل ا نجام شود تا جلوه اشياء موردنظر به نحو احسن تامين گردد. فرض كنيد از ايجاد چنين پاركي نمايشگاه مبل باشد بايد سطوح مناسب و طرح زيبا براي جاهائيكه معمولاً در پارك براي آنها مناسب است تهيه كرد و ميز و صندليها را روي آن سطح قرار داد بديهي است براي نمايش دادن تعدادي قايق بهترين جاروي يك درياچه طبيعي است كه بطرز مصنوعي ساخته مي شود و بدين شكل براي هر منظور بايد طرح را مطابق با احيتاجات تهيه كرد. پاركها را از نظر طرز استفاده مي توان بشرح زير تقسيم كرد : 1 ـ پاركهاي عمومي 2 ـ پاركهاي كودكان 3 ـ پاركهاي نمايشگاهها 4 ـ پاركهاي نباتات 5 ـ پاركهاي باغ وحش 6 ـ پاركهاي اسپورت و ورزشي پاركهاي عمومي اقسام منظم ، غير منظم و مختلط طرح ريزي شده براي استفاده عموم در شهرها ايجاد مي شود . فوائد اين پاركها اصولاً صرف نظر از تفريح و گردشگاهها و براي عموم طبقات مردم در آب و هواي شهرها موثر بوده و كمك زيادي به حفظ سلامتي افراد مي نمايد. اين قسم پاركها معمولاً بايد داراي قسمت هاي زير باشد : 1 ـ خيابانهاي وسيع براي گردش سواره 2 ـ خيابانهاي وسيع براي گردش پياده 3 ـ درب هاي ورودي متعدد در نقاط ميهن 4 ـ مكانهاي مناسب براي پاركينگ اتومبيل 5 ـ آب نماهاي وسيع براي استفاده عموم 6 ـ درياچه مصنوعي براي استفاده قايق راني 7 ـ رستوران مناسب براي استفاده عموم طبقات شهر 8 ـ كاغذهاي متعدد براي استفاده عموم 9 ـ زمينهاي مختلف ورزش مطابق عرف و عادت شهر 10 ـ باغ كودكان براي سرگرمي بچه ها 11 ـ گلخانه هاي متعدد براي حفظ نباتات در زمستان 12 ـ گرمخانه هاي وسيع براي كاشت نباتات گرمسيري 13 ـ دفتر براي تشكيلات اداري پارك 14 ـ انبارهاي مختلفه متعدد 15 ـ قسمت جنگلكاري براي گذراندن تابستان اهالي 16 ـ قسمت هاي سرپوشيده براي حفظ مردم در هواي باراني 17 ـ باشگاه موزيك و امثال آن 18 ـ‌ دست شوئي هاي متعدد در نقاط مختلف پارك 19 ـ باغ وحش كوچك و مختصر 20 ـ مكانهاي مختلف براي ايجاد سرگرميهاي متعدد براي مردم 21 ـ نصب مجسمه هاي مختلف در نقاط مناسب 22 ـ مناظر وسيع گلكاري و چمن كاري براي گردش و تفريح 23 ـ سطوح وسيع چمن كاري براي استراحت عموم 24 ـ سالن تئأتر و سينما 25 ـ سالنهاي سرپوشيده براي انواع ورزش 26 ـ استخر شنا در فضاي آزاد 27 ـ استخر سالن سرپوشيده 28 ـ وسايل تشكيلاتي و نگاهداري پارك از قبيل وسايل برق . وسايل ارتباطات مانند تلفن بي سيم و وسايل حمل و نقل و مكانهاي نگاهداري آنها مانند گارژهاي متعدد و مكانهائي براي سرويس و غيره . 29 ـ در پاركهاي وسيع و بزرگ ايجاد موزه هاي مختلف 30 ـ استخر و بركه هاي طبيعي كه در آنها نباتات آبي كاشته مي شود. يك قسمت بسيار مطلوبي را براي پارك تشكيل مي دهد. غير از آنچه گذشت پاركها بسته به نواحي مختلف بر عادات مردم محل ممكن است قسمت هاي پيش بيني نشده ديگر نيز باشند. تشريح و توضيح بيشتر درباره چگونگي تشكيلات فوق الذكر را بايد در كتابهاي طراحي هاي باغ و پارك كه جنبه اختصاصي دارد ملاحظه نمود.
هندسه ونظام و ترکیب باغ
باغ‌هاي ايراني تركيب و شكلشان را از تعريف هندسي و ساختاري خود و از تطبيق نظام‌هاي پايدارشان يافته‌اند. هندسه همچون نقشي كه در شكل‌گيري معماري ايراني دارد شالوده شكل‌گيري باغ نيز به‌شمار مي‌آيد، تا آنجا كه مهمترين ويژگي و شاخصه باغ ايراني فضاي به غايت هندسي‌، منظم و از پيش طراحي آنهاست. اين شالوده هندسي در انتزاع مفاهيم‌، مباني و عناصر شكل‌دهنده باغ و نحوه تركيب اين عناصر و اجزاء كه در نهايت به ارايه شكل كلي آن مي‌انجامد نقش دارد. از سويي ديگر مجموعه‌اي از نظامها را نيز مي‌توان باز شناخت كه در شكل‌گيري باغ مؤثرند. اين نظامها مجموعه‌اي از قاعده‌ها و اساس فكري‌، آداب طراحي و نحوه زندگي و حيات مردمان تا روش‌هاي نظم‌بخشي به فضاها را شامل مي‌گردند. برخي از اين نظام‌ها همچون نظام مالكيت زمين‌، نظام اقتصادي و معيشتي و نظام اجتماعي‌، فراتر از آنكه بر شكل‌گيري باغ تاثير مي‌گذارند‌، شكل كلي سكونتگاهها و محيط‌هاي انساني را تعيين مي‌كنند و برخي از آن‌ها بيشتر مختص شكل‌گيري فضاهاي معمارانه و آنچه بيشتر مورد توجه ما است يعني باغ مي‌گرداند. مجموعه اين نظامها هنگامي كه در ارتباط با هم قرار مي‌گيرند و يا صحيح‌تر اينكه بگوييم بر هم منطبق مي‌گردند‌، با مدد از آنچه از محيط طبيعي و مصنوع در اختيار مي‌گيرند و با در نظر داشتن اصول‌، هندسه و هنجارهاي معماري ايراني در محدوده‌اي تعريف شده نمادي از فردوس برين را شكل مي‌بخشند. اگر صحبت و بررسي آن مجموعه نظام‌هايي كه همچون نظام اقتصادي و نظام اجتماعي در سطحي كلان و در عرصه زيست مردمان تاثير گذارند را به فرصتي ديگر واگذاريم و اميد داشته‌باشيم كه بتوانيم نقش آنها را در شكل‌گيري باغ مورد كنكاش قرار دهيم كه در جاي خود بسيار با اهميت است‌، بايد به مجموعه‌اي از نظام‌ها همچون نظام اقتصادي‌، نظام كاركردي‌، نظام آبياري و نظام گياهي و همچنين نظام استقرار سخن به ميان آوريم. هر كدام از اين نظام‌ها‌، اصول و قواعد مدرن اما نانوشته‌اي بوده‌است كه تعريف‌، طرح‌ريزي‌، شكل‌ريزي و شكل‌گيري بخشي از باغ را در ارتباط با ديگر بخش‌ها به سامان مي‌رسانده‌، تا آنجا كه هيچ باغ ايراني شكل نگرفته مگر آنكه مجموعه اين نظام‌ها تحت ساختار و هندسه كلي و نيز هنجار شكل‌بخشي فضاي معماري ايراني‌، عناصر و اجزاء و عرضه‌ها را بطور توأمان در نظم خود آورده باشد. آنچه تذكر آن بجاست توجه به اين نكته است كه آنچه نظام‌هاي باغ دانسته مي‌شوند به مانند اصول معماري ايراني كه قابل بازشناسي اما غير قابل تفكيك‌اند‌، نه مفاهيمي جداي از هم كه جلوه‌ها و وجوهي از تعريف مفهوم‌وار باغ‌اند و در اصل خود جزء بخشي از تعريف يكپارچه از موضوع دانسته نمي‌شوند. بديهي است كه اين مجموعه نظام‌ها‌، ابزار امروز ما براي شناخت هر چه دقيقتر باغ هستند و تصور اينكه هركدام از آنها به تنهايي وجود خارجي داشته‌ باشند چندان صحيح نيست. شايد بتوان گفت اين نظام‌ها كه در ارتباط با هندسه و ساختار فضايي معماري و باغ‌سازي ايراني معني مي‌يابند روايتي هندسي از موضوع مورد نظر همچون زمين، آب و گياهند.
 
جایگاه باغ
شهرهاي تاريخي ايران همواره پذيراي حضور باغ در اشكال گوناگون خود بوده‌اند ، نحوه حضور و ظهور باغ در شهر داراي ابعاد بسيار متفاوتي است و در هر كجا بسته به محيط ، اقليم و فرهنگ شكل خاصي را پذيرفته است. از آنجا كه گستره باغ ايراني تنها به تك باغ‌ها خلاصه نمي‌شود و مي‌توان ابعاد متفاوتي از حضور اين پديده در زندگي خصوصي و جمعي ايرانيان بر شمرد و از آنجا كه مقياس باغ ايراني از حياط كوچكترين خانه‌ها تا مقياس شهر- پايتخت‌هايي چون اصفهان عهد صفوي جلوه مي‌نمايد ، از اين رو جايگاه باغ در شهر ايراني از اهميت خاصي برخوردار است. شكل گيري شهرهاي تاريخي ايران و رشد و توسعه آنها ، با توجه ژرف به بحث باغ و باغ سازي چه در رابطه ساختاري ميان باغ و شهر و چه در استفاده از باغ و عناصر مهم باغ سازي در پيكره شهر صورت پذيرفته است. در اين راستا نه تنها باغ‌ها از موقعيت شهري تاثير پذيرفته‌اند بلكه شهر و مجموعه‌هاي شهري نيز تحت تاثير باغ يا مجموعه باغها قرارگرفته و حتي گاه استخوانبندي محورهاي اصلي شهر را شكل بخشيده‌اند. معماري و شهرسازي ايران جولانگاه حضور باغ به سبك و سياق خاص خود است و پديدآورنده الگوهاي بي نظير پيوند، درهم تنيدگي و يگانگي باغ ، معماري و شهر است . پيوندي كه تاثيرات ساختاري و شكلي را از يك سو، جنبه‌هاي معنوي ، مفهومي و رواني را از سوي ديگر، و همچنين نيازهاي زيست محيطي و حياتي مردمان و زيستگاه آنان را پديد مي‌آورد. شناسايي تجارب طرح ريزي شهر ايراني در ارتباط با نحوه بهره گيري از باغ در ساختار شهر و فضاهاي شهري مي‌تواند نقش ارزنده‌اي را براي بازسازي ، مرمت و توسعه اين شهرها ايفا نمايد. آنچه بسيار روشن است اين است كه بررسي‌ها و مطالعات صورت پذيرفته در خصوص باغ و شهر بسيار اندك است ، و بيشتر به بررسي‌هاي موردي در اين خصوص پرداخته شده است . نظر به اهميت ويژه اين امر و به منظور تاكيد بر ضرورت انجام تحقيقات گسترده در اين خصوص ، بخش جداگانه‌اي براي اين منظور در اين سايت اختصاص يافته كه در پي آن است كه ضمن معرفي و ارائه تحقيقات و بررسي‌هاي صورت گرفته در اين خصوص، بحث هاي ويژه آن را نيز براي پژوهشگران رشته‌هاي مرتبط باز نمايد.
دکوراسیون
دکوراسیونِ یک فضا، حاصل در کنار هم قرار گرفتن عناصر متعددی است . هنگامی که در میان آنها رابطه ای قابل قبول و مطلوب وجود داشته باشد، منجر به فضایی دلپذیر، زیبا و در نهایت راحت و کارا می شود.
به طور کلی می توان گفت در یک فضا عناصر به سه دسته عمده تقسیم می شوند:
1 ـ عناصری که بیشترین هدف به کارگیری آنها در محیط ، کاربردی است . در نتیجه نقش کلیدی و خاصی را در طراحی داخلی فضا ایفا نمی کنند. به عنوان مثال هنگامی که قصد دارید برای خانه تان تلویزیون ، جاروبرقی ، یخچال و لوازمی از این قبیل را تهیه کنید، هیچ گاه با هدف دکوراسیونی اقدام به خرید آنها نمی کنید؛ بلکه ابتدا کاربرد و امکانات هر یک را بررسی کرده و سپس ظاهر وسیله را با توجه به شرایط قرارگیری در محیط و دکوراسیون آن در نظر می گیرید. البته امروزه تولید کنندگان و طراحان صنعتی علاوه بر کارایی وسیله ، به شکل ، فرم ، رنگ و به طور کلی جنبه های ظاهری آن نیز دقت بسیاری دارند و محصولاتی متنوع به لحاظ کاربرد و ظاهر تولید می کنند.
2 ـ عناصری که همزمان کاربردی و دکوراسیونی هستند. اغلب لوازم دکوراسیونی مورد استفاده در خانه ها در این دسته جای می گیرند. از آن جمله به مبلمان ، پرده ، فرش ، بوفه و غیره می توان اشاره کرد. یعنی به همان میزان که نحوه کاربرد آنها مورد توجه است ، شکل و فرم ظاهری ،رنگ ، طرح و دیگر عناصر بصری آنها نیز از اهمیت بسزایی برخوردار است .
3 ـ عناصری که بیشتر نقش دکوراسیونی وتزئینی را در فضا برعهده دارند. در بررسی انگیزه انتخاب هریک از این عناصر برای محیط مورد نظر، درخواهیم یافت که اگرچه ممکن است نبود برخی از آنها خللی در فضا ایجاد نکند ولی وجود آنها به طراحی داخلی فضا بسیار کمک می کند و در واقع آنها مکمل دکوراسیون دیگر لوازم محیط محسوب می شوند. 
به عنوان مثال گلدان ها، ظروف تزئینی ، شمعدان ، تزئینات مختلف در قالب گل های خشک ، مصنوعی ، چینی ، مجسمه ها و غیره از این جمله اند که البته تابلوها نیز در این دسته جای می گیرند.
از آنجا که دیوارها گسترده ترین سطوح اصلی خانه یا هر مکان بسته دیگری هستند،هنگامی که فردی وارد فضایی می شود، عمده ترین سطوحی که در مقابل دیدگان او قرار می گیرند، دیوارهای محیط هستند.
در نتیجه میزان تأثیرگذاری شان بر محیط نیز نسبت به سطوح دیگر شامل کف ها و سقف ها به مراتب بیشتر است. لذا علاوه بر مسائل کاربردی و وظیفه آنها در تفکیک فضا و ایجاد استقلال ، به نکات دکوراسیونی و نقش آنها در این زمینه نیز باید توجه کرد.
وقتی وارد فضایی می شوید که با زیباترین و مناسب ترین لوازم دکوراسیونی مبله شده ، ولی سطوح دیوارها خالی است و کوچک ترین تدبیری برای انتخاب دیوارکوب ( به صورت عام کلمه ) اندیشیده نشده است ، خلائی در آن محیط احساس می شود که تابلوها، یکی از عمده ترین راهکارهای رفع این خلاء هستند.
تابلوها اگرچه اغلب با هدف تزئینی مورد استفاده قرار می گیرند ولی در پس ظاهر این هدف ، مسئولیت های کاربردی نیز در فضا برعهده دارند. آنها جایگاه ویژه ای در تغییر حال و هوای محیط دارند و در نتیجه بر روح و روان افراد ساکن در آن مکان نیز تأثیرمی گذارند. موضوع اثر هنری ، رنگ های به کار رفته در آن و حتی قاب انتخابی برای تابلو از جمله عوامل بسیار مؤثر بر محیط هستند؛ یعنی با نصب چند تابلو بر روی دیوار، با وجود تمام وقتی که صرف تهیه و چیدمان لوازم دکوراسیونی آن شده است ، می توان هماهنگی و احساس حاکم در محیط را برهم ریخت و یا برعکس ، دستیابی به هدف مورد نظر در آن فضا را تسهیل بخشید. 
صرفنظر از همه اینها گاهی نقش های کاربردی عظیم تری نیز به تابلوها محول می شود که از جمله می توان "تغییر ابعاد ظاهری فضا" را نام برد. به عنوان مثال یکی از راهکارهای افزایش ارتفاع دیوارها به لحاظ ظاهری ، نصب دیوارکوب های عمودی و بلند است که این کار از طریق نصب یک و یا چند تابلوی بلند عمودی در فواصلی نزدیک و در کنار هم و یا چندین تابلوی هم اندازه در امتداد هم و در راستای یک خط عمودی فرضی از سقف به کف میسر می شود.
به همین ترتیب با نصب تابلویی طویل و افقی و یا چندین تابلوی یک اندازه در کنار هم می توان ، طول دیوار را به لحاظ بصری افزایش داد.
انتخاب قاب 
به طور کلی انگیزه ایجاد قاب در دور یک اثر هنری ، برجسته تر کردن و یا به عبارت دیگر جلوه دادن به آن است. شما می توانید این مسئله را آزمایش کنید. اگر مانند تصویر1 برروی دیواری از فضای خانه تان قابی خالی و بدون اثر هنری نصب کنید. خواهید دید که به این ترتیب فضای داخلی قاب ، اگرچه همان دیوار است ، ولی از دیگر فضاهای کناری اش متمایز شده است . پس به منظورایجاد جلوه ای بیشتر برای یک اثر هنری ، چارچوبی لازم است.
البته لازم به ذکر است برای قاب کردن یک اثر، صرفنظر از برجسته تر کردن آن ، انگیزه های دیگری نیز وجود دارد.
هنگامی که از تابلو به عنوان مکملی دکوراسیونی برای لوازم دیگر محیط یاد می شود، تنها منظور خود اثر هنری نیست بلکه ترکیب آن ( اثر هنری ) با قاب و حتی یکی از آن دو می تواند این نقش را در محیط ایفا کند. به عنوان مثال در فضایی بادیوارهای سبز و مبلمان نارنجی و زرد، به منظور حفظ هماهنگی در محیط از طریق تکرار رنگ ها، نصب تابلویی با قاب نارنجی و یا اثر هنری با رنگ آمیزی گرم مانند نارنجی ، قرمز، زرد، در کنار رنگ سبز ضروری است . در چنین شرایطی ، ممکن است مقصود از نصب تابلو و قاب کردن آن ، نمایش دادن اثرهنری و جلوه بخشیدن به آن نباشد.
پس از آن که اثر هنری مورد نظر خود را با توجه به مشخصات فضا انتخاب کردید، نوبت به قاب کردن آن می رسد. 
با توجه به هدف مورد نظرتان برای نصب قاب ، به هنگام انتخاب ، پیش از در نظر گرفتن هماهنگی میان قاب و دیگر لوازم دکوراسیونی محیط، هماهنگی آن را با اثر مورد توجه قرار دهید؛ زیرا به جهت نزدیکی و حضور آن دو در یک قالب ، تأثیر بیشتری بر روی هم می گذارند. حتی اگر در شرایطی مانند نمونه ای که در بالا اشاره شد، اثر هنری چندان مهم نباشد و تنها رنگ های موجود در آن و قاب انتخابی نقش تعیین کننده را دارا باشند که در این مورد هم رعایت هماهنگی باید در رأس موارد دیگر قرار گیرد.
ـ اگر رنگ های به کار رفته درون اثر شما ملایم و کمرنگ است و در محیط به رنگ های شادتری نیاز است ، با انتخاب قابی به یکی از رنگ های تند و گرم هماهنگ با محیط ، به اثر جلوه ای دیگر ببخشید. برعکس برای آثار هنری شلوغ با رنگ های گرم و تند ، انتخاب قابی به یکی از رنگ های ملایم و یا حتی خنثی ضروری است ولی اگر برای چنین اثر هنری ، قابی به رنگ گرم وتند انتخاب کنید باید توازن را از طریق دیگر لوازم دکوراسیونی برقرار سازید وگرنه محیطی خسته کننده پدید می آید.
گاهی اثر به قدری جذاب است که انتخاب قابی جالب توجه ، نه تنها آن را برجسته تر نمی کند، بلکه از جلوه اش نیز می کاهد و با آنکه هدف طراح داخلی فضا جلب فوری نظر بیننده است . در این شرایط چند راهکار وجود دارد:
الف ) قاب و حاشیه دور اثر را به یک رنگ تهیه کنید. البته این رنگ باید ملایم و یا خنثی باشد.
ب ) قاب را درست به رنگ دیوار برگزینید.
ج ) از قاب کردن اثر صرف نظر کنید. به این ترتیب تابلو بدون قاب بر دیوار آویخته می شود.
گذشته از رنگ ، جنس ، ضخامت ، ابعاد طرح و بافت قاب نیز بر روی اثر هنری و محیط تأثیر می گذارند. لذا انتخاب کلیه مولفه های فوق برای قاب ، باید مطابق با هدف دکوراسیونی محیط صورت گیرد .
طراح ی فضای سبز
انسان هنگامي كه براي نخستين باز چشم به دنياي خلقت گشود، خود را در دل طبيعتي يافت كه پروردگارش به او ارزاني كرده بود تا بدن او را سير ، جان او را حفظ و روح او را آرامش بخشد. اما با گذشت زمان و همراه با بلوغ فكري دست او به سوي طبيعتي دراز شد كه روزي همه چيز اومحسوب مي شد. فضاي سبز درون شهرها به عنوان بخشي از طبيعت بكر و دست نخورده، امروزه جزء لاينفك زنديگ شهري شده كه در غياب آن زندگي غير قابل تحمل و تصور است . گياهان درعين حال كه مي توانند كيفيت زيستي محيط شهرها را بهبود بخشند، اما استفاد و انتخاب نادرست آنها آسايش را از زندگي سلب خواهد كرد. فضاي سبز درون شهري در انواع مختلف آن (بوستان ، ميادين، رفيوژه ها ، باغ ها و …) از ديدگاه كلي قابل بررسي است:
1) اثرات اكولوژيكي، از طريق افزايش رطوبت نسبي محيط، توليد اكسيژن و كاهش غلظت گازهاي سميف كاهش دماي محيط از طريق ايجاد ميكرو كليما و ممانعت از تشكيل جزيره هاي حرارتي، حفظ خاك و جلوگيري از فرسايش آن، محلي براي زندگي پرندگان و ديگر موجودات زنده و …
2) اثرات اجتماعي: امروزه اثرات رواني – اجتماعي فضاي سبز در شهرها كه زندگي ماشيني در تمام اجزاي زندگي انسان شهري نفوذ و تسلط پيداكرده، اهميت ويژه اي يافته است. در عصري كه تكنولوژي مدرن بين انسان ها جدايي افكنده و روابط اجتماعي انسان ها را تحت الشعاع خود قرار داده است، هر عاملي كه بتواند اين فاصله را كم كند، قابل ستايش است. فضاي سبز شهري با داشتن اين قابليت محلي مناسب براي تعاملات اجتماعي، گذراندن اوقات فراغت، تفريح و تفرج و استفاده از زيبايي هاي طبيعت را فراهم ساخته، و به عبارتي، طبيعت را به درون شهرها آورده است.
گياهان به عنوان اجزاي اصلي فضاهاي شهري علاوه بر تعيين شكل و فرم شهر به دليل خصوصيات ويژه خود نقش پر اهميتي را در بهسازي محيط ايفا مي كند:
1) كاهش آلودگي هاي محيطي: صداهاي گوش خراش، آلاينده هاي متصاعد شده در هوا و جذب شده در منابع آبي و خاكي، منظر نازيبا ايجاد شده در اتوبان ها و خيابان ها و … توسط انتخاب مناسب گياهان تا حدودي قابل تعديل است.
2) زيباسازي محيط شهري: استفاده از رنگ گل، برگ، تنه و شاخه، فرم، بافت، ارتفاع و … چشم اندازي از شهرها را به ارمغان خواهد اورد.
3) سلامت رواني و اجتماعي: محيط سبز ايجاد شده، ذرات متصاعد شده از گياهان از قبيل عطر، فيتونسيد و … شهرها را قابل تحمل تر مي كند.
4) بازدهي اقتصادي: با انتخاب مناسب گياهان و پوشش سبز، علاوه بر افزايش ارزش ملك، كاهش مصرف انرژي ، كاهش آلاينده ها و ذرات معلق، افزايش راندمان كاري، بهبود سلامت رواني و … را به همراه خواهد داشت.
امادر كنار مواهب فضاي سبز ش

نظرات شما عزیزان:

نام :
آدرس ایمیل:
وب سایت/بلاگ :
متن پیام:
:) :( ;) :D
;)) :X :? :P
:* =(( :O };-
:B /:) =DD :S
-) :-(( :-| :-))
نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: